Hoor jij ook wel eens een slachtoferverhaal in jouw omgeving waarvan je denkt, dat kan niet waar zijn, ze overdrijft het vast. Heb jij wel eens tegen iemand na zo'n verhaal gezegd: Joh zo erg was het toch allemaal niet? Of: Was je niet een beetje naief? Dit heet victim blaming. Het woord zegt het al. Beschuldiging van het slachtoffer na misbruik of seksueel geweld. Slachtoffers van seksuele uitbuiting stuitten hier ook vaak op als zij naar buiten treden met hun verhaal en het kan ervoor zorgen dat het slachtoffer zichzelf de schuld geeft van het gebeurde. Met als gevolg dat het slachtoffer zwijgt, zichzelf verwijten maakt en het gevoel krijgt dat ze zelf de keus had. Hieronder noem ik een aantal voorbeelden van victim blaming waar ik als slachtoffer vaak tegenaan ben gelopen:
- Je kon toch weggaan?
- Je kon toch om hulp vragen
- Je kon toch naar politie gaan
- Er was vast wel een moment dat je weg kon gaan
- Je overdrijft, zo erg kan het niet geweest zijn
- Je was naief, je had kunnen weten dat dit zou gebeuren
- Hij kan dat niet gedaan hebben, hij was zo relaxt naar iedereen
Toen ik in 2010 zelf naar buiten kwam met mijn verhaal kreeg ik deze maar al te vaak naar mijn hoofd geslingerd. “Acht jaar is wel heel lang Jacqueline, je had toch hulp kunnen zoeken? Je kon toch wel ergens een moment vluchten? Er was vast wel een moment dat je hulp hebt kunnen aanklampen?” Als ik dan vertelde dat politie niets durfde te doen, uit angst voor represailles van de desbetreffende pooierfamilie, lachtte men keihard: “Kom Jacq, overdrijf je nu niet een beetje? Politie moet iedereen helpen, ik geloof niet dat de politie je aangifte niet op durfde te nemen hoor.”
Toen ik uiteindelijk gehoord werd door de zedenrecherche in 2010 die het grootschalige onderzoek deed naar de handel en wandel van deze pooierfamilie, en ik de naam van mijn pooier vertelde, kreeg ik als antwoord: “ Hij? Hij was van alle broers, de enige die niet aggressief was…” Toen ik mijn verhaal in een blog opschreef en mensen dat lazen kreeg ik vaak de reactie: “ Tja, een marokkaan, dat had je kunnen weten! Je was dus gewoon naief om met hem in zee te gaan.”
Van mijn familie kreeg ik ook verwijten toen ik eenmaal mijn verhaal naar buiten bracht.
- Weet je wel hoe wij ons schamen dat jij een prostituee bent geweest
- Weet je wel hoe anderen nu naar ons kijken
- Weet je wel hoe anderen oordelen.
- Weet je wel waar wij allemaal doorheen moeten door jouw aangifte
- Je hebt jarenlang tegen ons gelogen
Ja, ik had gelogen. Niet omdat ik dat fijn vond. Maar omdat ik dus de waarheid niet durfde te vertellen uit angst voor wat hij me aan zou doen als ik zou snitchen. En ook omdat ik dus van te voren al wist wat de verwijten zouden zijn. Omdat ik al kon raden dat mensen mij er op aan zouden kijken dat ik in de prostitutie had gewerkt. Omdat ik van te voren al zag aankomen dat mijn familie zich zou schamen voor mij. Alsof het mijn eigen keus was dat ik acht jaar lang mishandeld werd en mijn geld had moeten afstaan. Mijn familie moest allemaal komen getuigen in mijn rechtszaak, meerdere verhoren door, waarin ze tot in detail moesten vertellen hoe ons leven er had uitgezien voor, tijdens en na de seksuele uitbuiting. Het kostte ze veel tijd en energie. Dat werd mij niet in dank afgenomen. Alsof ik dus zelf had gekozen om acht jaar in deze situatie te zitten en alsof aangifte doen en een rechtszaak aanspannen echt iets was waarop ik zat te wachten. Mijn zus durfde zelfs het verwijt te maken dat nu het openbaar was, iedereen haar aankeek als zijnde de zus van een hoer… Of ik wel wist hoeveel impact dat op haar had? Verwijten waar ik als slachtoffer geen antwoord op had, me een waardeloos gevoel gaven en me liet twijfelen aan mezelf.
Mijn oom maakte het nog bonter. Ik deelde mijn dagboek over mijn rechtszaak met mijn vrienden op Facebook, om bewustzijn te creeeren wat deze pooierfamilie allemaal deed, om anderen in hun omgeving te waarschuwen en bewust te maken van de gevaren die ze liepen als ze zich in lieten met deze pooierbroers en schreef een blog over mijn gedwongen abortus. Mijn bloedeigen oom gaf en openbare reactie dat ik niet zo moest klagen, ik was toch zelf naar die abortuskliniek gegaan en had daar toch zelf mn kind laten weghalen. Hij haalde de Dolle mina's erbij en dat we recht hadden op beslissing over eigen buik. Toen ik hem er op aansprak, durfde hij zelfs nog te uitten dat hij dat uit zeer betrouwbare bron had vernomen, namelijk mijn moeder… Zij had hem verteld dat ik haar kleinkind in een abortus had vermoord. En uiteraard was mijn alcoholische moeder een meer betrouwbare bron als ik, degene die het was overkomen.
Ook in het strafproces kwam ik victim blaming tegen. De advocaat van mijn mensenhandelaar legde regelmatig de nadruk op hoe sociaal en hoe aardig mijn mensenhandelaar wel niet was en hoe zielig het was dat een man die zo slecht uit zijn woorden kwam, werd aangeklaagd door een dame die zo sterk in haar schoenen stond als ik. Ik was volgens haar een veel te sterke persoonlijkheid. Waarop één van de rechters mij ook vroeg hoe het kon dat ik, zo’n sterke vrouw, me had laten onderdrukken al die jaren, door deze man met zijn treurige voorkomen. Waarop ik moest uitleggen dat deze treurige vertoning liever met zijn vuisten sprak en het feit dat hij zo slecht uit zijn woorden kwam mij meer dan eens zwaar in de problemen bracht. Want waar hij mij met zijn woorden niet wisten te paaien, waren het zijn handen en voeten waarmee hij me dan onder controle wist te krijgen. Hoevaak ik wel niet klappen en trappen kreeg of gedreigd werd met klappen en trappen, omdat ik tegen hem in ging. Ontelbaar vaak. En de bewijzen die ik had aangevoerd bewezen dat ook.
Wat voelde ik me op alle vlakken onbegrepen en niet gehoord, toen ik met mijn verhaal naar buiten kwam.
Ook in de hulpverlening kreeg ik te maken met victim blaming. Een van mijn psychologen antwoordde, nadat ik mijn verhaal summier had verteld: “Goh ik woonde in mijn studietijd boven de ramen in die stad, en heb nooit het gevoel gehad dat deze dames gedwongen werden…” Of een andere therapeut die doodleuk in mijn gezicht zei: “ Nou, die fout zul je niet snel meer maken, om je in te laten met zulke mensen…” Na zo'n opmerking keerde ik de desbetreffende hulpverlening de rug toe. Ze begrepen me blijkbaar niet. Alsof ik van te voren aan iemand kan aanvoelen of deze persoon mij zal gaan mishandelen en uit zal gaan buiten voor persoonlijk gewin. Alsof ik een aangeboren radar hoor te hebben om aan te kunnen voelen of iemand goede of slechte intenties met mij heeft? Ik kende mijn mensenhandelaar godbetert al negen jaar, ik dacht hem daardoor aardig te kennen en had nooit verwacht dat hij zulke slechte intenties met ook maar iemand kon hebben. Maar toch, als ik anderen moet geloven en me al deze verwijten zou moeten aantrekken, was het toch eigenlijk wel mn eigen stomme fout.
Victim Blaming gebeurt vaak onbewust, maar heeft een heel grote invloed op het zelfbeeld en het welbevinden van slachtoffers. Het zorgt ervoor dat slachtoffers aan zichzelf gaan twijfelen, zichzelf de schuld geven en er niet over durven te praten uit angst voor het stigma wat er op de onderwerpen ligt en de verwijten die daaruit voortkomen.
Het was niet mijn schuld, ik heb een keuze gemaakt waar ik de gevolgen niet van kon overzien. En geloof me daar verwijt ik mezelf al genoeg over, ook zonder al die verwijten en beschuldigingen door de buitenwereld. Maar maakt iedereen niet minstens één keer in zijn leven een keus waarvan hij achteraf denkt: Dat had ik beter niet of anders moeten doen?
Wees je bewust van de manier waarop je slachtoffers benaderd. Wees je bewust dat de verkeerde bejegening nog meer schade kan doen aan het slachtoffer en er voor kan zorgen dat een slachtoffer niet zijn of haar verhaal durft te doen. Dat het onbedoeld het verwerkingsproces teniet kan doen. En ervoor kan zorgen dat een slachtoffer voor de rest van haar bestaan aan zichzelf twijfelt.
Ben jij een hulpverlener die te maken heeft met slachtoffers van seksuele uitbuiting en wil je hulp of ondersteuning bij het op goede wijze bejegenen van het slachtoffer? Platform H.O.P.E biedt hierin trainingen aan voor iedereen die met (jeugdige en jong-adolescente) slachtoffers te maken krijgt.
H.O.P.E staat voor Hulp, ondersteuning, preventie en educatie ten aanzien van de verbetering van de aaanpak van seksuele uitbuiting en de positie van jeugdige en jong-adolscente slachtoffers van seksuele uitbuiting. Op de website platformhope.nl vindt je meer informatie over dit platform en wat zij voor jou kunnen betekenen en kun je met hen in contact komen.
Maak jouw eigen website met JouwWeb